Zioła 1

Jarząb pospolity

Opis rośliny i występowanie

Jarząb pospolity, potocznie zwany jarzębiną, jest niewysokim drzewem, osiągającym do 15 m wysokości. Występuje w Azji i Europie. W Polsce występuje często zarówno na niżu, jak i w górach, aż do piętra kosodrzewiny. Spotykany w zaroślach, lasach, nasadzeniach wzdłuż dróg.

Kora gładka, jasna. Liście nieparzystopierzaste, ostro piłkowane brzegi, zwmierzchu ciemnozielone, od spodu szarozielone. Kwiaty białe, promieniste, zebrane w baldachogrona. Owoce kuliste, czerwone.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem są zarówno kwiaty, jak i owoce. Kwiaty zbiera się w czasie kwitnienia, w maju, następnie suszy, ociera na sitach i odrzuca szypułki.

Owoce zbiera się po pierwszych przymrozkach, aby ich smak złagodniał.

Działanie, zastosowanie

Odwary z owoców działają moczopędnie, przeciwbiegunkowo i przeciwzapalnie. Stosuje się je przy stanach zapalnych dróg moczowych, żylaków odbytu, a także przy uporczywych biegunkach.

 

Orzech włoski

Opis rośliny i występowanie

Występuje w Azji i południowo-wschodniej Europie. W Polsce uprawiany.

Drzewo sięgające 20 m wysokości, o jasnoszarej, gładkiej korze. Liście duże, jajowate, silnie pachnące po roztarciu. Kwiatostany męskie w postaci kotków, a żeńskie zebrane po dwa lub trzy na końcach młodych  pędów. Owoc w postaci pestkowca, średnica do 6 cm. Pestka, czyli orzech, otoczona jest zieloną, mięsistą owocnią, która po dojrzeniu pęka.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowiec stanowią liście zbierane pod koniec czerwca oraz orzechy po dojrzeniu jesienią.

Działanie, zastosowanie

Działa bakteriobójczo, stosowany wewnętrznie, jak i zewnętrznie przy nieżytach układu pokarmowego, owrzodzeniach jelit, a także przy zewnętrznych dolegliwościach skórnych jak trądzik, liszaje, potliwość nóg.

 

Jeżyna

Opis rośliny i występowanie

Roślina występuje w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Północnej. W Polsce pospolita na niżu i w niższych partiach gór. Spotykana w lasach, przy drogach, nad rzekami, w zaroślach śródpolnych, na miedzach.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Co celów leczniczych wykorzystywany jest liść jeżyny zbierany wiosną i z początkiem lata. Wybiera i obcina się nożyczkami liście młode, zdrowe, bez ogonków. Z jednej rośliny nie należy zbierać więcej niż ¼ liści.

Działanie, zastosowanie

Odwar z liści działa przeciwbakteryjnie, przeciwzapalnie i przeciwbiegunkowo. Stosuje się go przy schorzeniach układu pokarmowego. Ponadto działa moczopędnie, napotnie i reguluje przemianę materii.

 

Czeremcha zwyczajna

Opis rośliny i występowanie

Gatunek występujący na obszarze Europy i Azji, w Polsce powszechnie rośnie w zaroślach i w wilgotnych lasach na niżu oraz w niższych partiach górskich. Wypierany jest przez sprowadzony inwazyjny gatunek czeremchy amerykańskiej.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem pozyskiwanym z czeremchy jest kora zdejmowana wiosną z młodych gałązek, kwiaty zbiera się w kwietniu, a w maju owoce.

Działanie, zastosowanie

Odwary z czeremchy stosuje się zewnętrznie, na trudno gojące się rany, przy chorobach skóry i przeciw świerzbowi. Owoce stosuje się do robienia przetworów, nalewek i win.

 

Pokrzywa zwyczajna

Opis rośliny i występowanie

Roślina jest bardzo pospolita w większości regionów klimatu umiarkowanego na kontynentach Europy, Azji, Ameryk i Afryki. Ta roślina towarzyszy człowiekowi, występując w ogrodach, na terenach ruderalnych, miedzach, przydrożach, przy zabudowaniach. Naturalne stanowiska można zauważyć w wilgotnym grądzie i łęgach olszowo-jesionowych.

Roślina zielna, dwupienna, dorasta do 150 cm. Liście osadzone naprzeciwlegle, szerokolancetowate, u nasady sercowate. Łodyga czterokanciasta. Kwiatostany wydłużone i zwisające, owoc – orzeszek.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem są liście zbierane od czerwca do września oraz kłącza i korzenie wykopywane wiosną lub jesienią.

Działanie, zastosowanie

Pokrzywa ma bardzo szerokie działanie, między innymi na układ pokarmowy, moczowy, na skórę, włosy i paznokcie. Poprawia przemianę materii w organizmie, działa przeciwkrwotocznie. Stosuje się ją także w łagodnych postaciach przerostu gruczołu krokowego.

 

Skrzyp polny

Opis rośliny i występowanie

Roślina pospolita na obszarze całej Europy, w Polsce rośnie na polach, miedzach, przydrożach czy ugorach.

Jest to roślina zielna o wysokości 15-30 cm. W marcu/kwietniu pojawiają się brązowe pędy zarodnionośne, a w maju wychodzą zielone pędy płonne. Liście są zielone, walcowate i posiadają brzeżne ząbki.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem są zielone pędy asymilacyjne zbierane w okresie letnim.

Działanie, zastosowanie

Skrzyp to źródło krzemionki podawane przy niedoborach krzemu u ludzi starszych i kobiet w ciąży. Ma także działanie moczopędne, przeciwkrwotoczne. Zewnętrznie służy do okładów w schorzeniach skóry, a także do płukania jamy ustnej w stanach zapalnych.

 

Ziarnopłon wiosenny

Opis rośliny i występowanie

Geofit wiosenny Europy i zachodniej Azji, pospolity w Polsce, pojawia się masowo wiosną w wilgotnych lasach liściastych, parkach, zaroślach, na wilgotnych łąkach, brzegach potoków i źródeł.

Osiąga 20-30 cm i rozrasta się w rozległe dywany. Korzenie podłużne, łodyga naga, zakorzeniona, w węzłach. Liście rozłożone skrętolegle, okrągławosercowate, błyszczące i nagie. Kwiaty osadzone na krótkich szypułkach są duże i żółte. Owoc zbiorowy – wieloorzeszek.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Liście zbierane w marcu lub kwietniu przed pojawieniem się kwiatów.

Działanie, zastosowanie

Działanie przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwzapalne, również antyseptyczne. Poprawia trawienie, znajduje zastosowanie jako lek moczopędny, przeciwreumatyczny, napotny. Odtruwa organizm. Stosowany zewnętrznie likwiduje obrzęki, ukąszenia owadów i zmiany reumatyczne.

 

Fiołek wonny

Opis rośliny i występowanie

Gatunek obecny na obszarze Europy, północnej Afryki i zachodniej Azji, w Polsce występuje w lasach grądowych, zaroślach, ogrodach i parkach na niżu oraz terenach podgórskich.

Ta niska roślina zielna osiąga 10 cm wysokości, tworzy kłącza i rozłogi. Liście omszone, okrągławonerkowate lub jajowate u nasady mają sercowaty kształt. Ciemnofioletowe kwiaty wyróżnia silny zapach, a owoce wyglądają jak kuliste torebki.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Do celów leczniczych i kulinarnych wykorzystuje się ziele fiołka, które zbiera się w czasie kwitnienia wczesną wiosną.

Działanie, zastosowanie

Stosowany jest przy schorzeniach górnych dróg oddechowych jako środek wykrztuśny i napotny.

 

Cykoria podróżnik

Opis rośliny i występowanie

Roślina spotykana na terenach Azji, północnej Afryki i Europy, w Polsce rośnie wzdłuż dróg, na miedzach, pastwiskach i łąkach na terenach niżowych.

Roślina osiąga do 120 cm wysokości. Łodyga jest prawie bezlistna, sztywna, szorstka, rozgałęziona. Jasnoniebieskie języczkowe kwiaty zebrane w koszyczki o średnicy do 4 cm widoczne są na szczycie łodygi lub w kątach górnych liści. Owoc to niełupka.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem jest korzeń, który pozyskuje się jesienią.

Działanie, zastosowanie

Roślina ma działanie żółciopędne, zwiększające łaknienie, poprawiające trawienie, stosowana przy zaburzeniach czynności wydzielniczej wątroby oraz w schorzeniach trawiennych układu pokarmowego.

 

Dziewanna drobnokwiatowa

Opis rośliny i występowanie

Gatunek występuje naturalnie w Europie i Azji, zawleczony został także na inne kontynenty. W Polsce można go spotkać na brzegach lasów, w suchych przydrożach i zaroślach, na łąkach i nieużytkach. Popularny jest również w ogrodach.

Roślina zielna o wysokości do 180 cm, pokryta jest białym kutnerem. Liście eliptyczne, ostro zakończone, zmniejszają się wraz z wysokością rośliny. Jasnożółte kwiaty układają się na osi kwiatostanu w grupach po 2-5. Owoc występuje w postaci torebki.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem są liście zbierane latem przed kwitnieniem lub całe ziele ścinane w początkowej fazie kwitnienia.

Działanie, zastosowanie

Dziewanna stosowana jest jako środek wykrztuśny przy chorobach górnych dróg oddechowych.

 

Bluszczyk kurdybanek

Opis rośliny i występowanie

Gatunek europejski, w Polsce pospolity na terenie całego kraju. Rośnie w ogrodach, zaroślach, lasach, na polach i w przydrożach.

Osiąga wysokość do 40 cm. Łodyga jest pełzająca, podnosząca się, rozgałęziona, a korzenie tworzą węzły. Okrągławonerkowate lub okrągławosercowate liście mają w swoich kątach niebieskofioletowe kwiaty. Ich korona jest 2-3 razy dłuższa niż kielich. Owoc w postaci rozłupni dzieli się na cztery rozłupki.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Ziele bluszczyku zbiera się od kwietnia do czerwca.

Działanie, zastosowanie

Roślina posiada działanie żółciopędne, moczopędne i poprawiające trawienie. Stosowana jest przy zaburzeniach układu pokarmowego, schorzeniach nerek, w tym kamicy nerkowej, stanach zapalnych dróg żółciowych. Posiada także właściwości przeciwzapalne, wykorzystywane w leczeniu stanów zapalnych gardła i jamy ustnej.

 

Mniszek lekarski

Opis rośliny i występowanie

Gatunek strefy umiarkowanej Azji i Europy, w Polsce jest pospolity na całym obszarze. Rośnie na łąkach, poboczach, ugorach, trawnikach, w zaroślach, parkach, ogrodach i sadach. Roślina jest bardzo ekspansywna.

Z grubego, mięsistego korzenia wyrasta rozeta lancetowatych i wcinanych liści. Nagą łodygę kończy pojedynczy języczkowy kwiat o żółtej barwie. Cała roślina zawiera mleczny sok. Owoc w postaci niełupki, wyposażony jest w parasolowaty aparat lotny.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem lekarskim jest korzeń, liście oraz koszyczki kwiatowe zbierane w trakcie kwitnienia rośliny.

Działanie, zastosowanie

Ziele działa na wątrobę i wydzielanie żółci, poprawia trawienie, ma działanie przeciwmiażdżycowe i przeciwcukrzycowe, poprawia odporność dzięki zawartości witaminy C.

 

Koniczyna łąkowa

Opis rośliny i występowanie

Gatunek występujący w Europie i Azji, w Polsce rozpowszechnił się na łąkach, przydrożach i w zaroślach.

Motylkowa roślina zielna, osiąga wysokość do 50 cm. Liście są trójlistkowe, jajowate lub eliptyczne. Kwiaty liliowoczerwone, motylkowe, zbierają się w jajowate lub kuliste główki. Owoc to jednonasienny strąk.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem lekarskim jest ziele zbierane od maja do września.

Działanie, zastosowanie

Zewnętrznie stosuje się jako okład na oparzenia I i II stopnia. Wewnętrznie wpływa korzystnie na trawienie, leczy zaburzenia układu pokarmowego. Właściwości przeciwzapalne wykorzystuje się w leczeniu chorób jamy ustnej i gardła, a także jako środek wykrztuśny.

 

Chrzan pospolity

Opis rośliny i występowanie

Gatunek powszechnie występujący w Europie i Azji, w Polsce uprawia się go w ogrodach. W formie zdziczałej rośnie na terenach ruderalnych, przy zabudowaniach, na łąkach i przydrożach.

Roślina o grubych, rozgałęzionych, mięsistych, białych korzeniach, ma nagą łodygę, duże, podłużne, karbowane i ogonkowe liście oraz białe kwiaty, które zbierają się w gęste grona. Owoce występują w postaci kulistej łuszczyny.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem są korzenie pozyskiwane jesienią.

Działanie, zastosowanie

Okłady z chrzanu działają przeciwreumatycznie, ponieważ mają właściwości rozgrzewające. Stosowany doustnie poprawia przemianę materii, usprawnia trawienie i zwiększa odporność organizmu.

 

Glistnik jaskółcze ziele

Opis rośliny i występowanie

Gatunek występujący w Europie i Azji Północnej, w Polsce rośnie na terenach niżowych w zaroślach, ogrodach, na śmietniskach i nieużytkach.

Roślina o wysokości do 60 cm, ma cienką, owłosioną łodygę i pierzastosieczne liście. Promieniste kwiaty mają żółtą barwę, a owoce mają postać równowąskiej, podłużnej torebki. Cała roślina wypełniona jest żółtopomarańczowym sokiem mlecznym.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Całe ziele zbierane latem.

Działanie, zastosowanie

Sok mleczny wykorzystuje się do usuwania brodawek i kurzajek, a także jako środek żółciopędny w stanach zapalnych dróg żółciowych.

 

Żywokost lekarski

Opis rośliny i występowanie

Gatunek występuje w północnej Azji, także na terenach prawie całej Europy, poza krańcowymi obszarami północnymi i południowymi. W Polsce obecny jest na niżu i terenach podgórskich. Rośnie nad brzegami wód, na mokrych łąkach i przy rowach.

Roślina dorastająca 90 cm, ma  grubą, rozgałęzioną łodygę, podobnie gruby i gałęzisty, prawie czarny korzeń. Jajowatolancetowate liście, podobnie jak łodyga, są szorstkie i sztywne. Białe lub purpurowofioletowe kwiaty, zebrane w sierpik, zwisają. Owoc występuje w postaci rozłupki.

Surowiec i jego pozyskiwanie

Surowcem lekarskim jest korzeń wykopany w okresie jesiennym lub wiosennym.

Działanie, zastosowanie

Stosowany zewnętrznie przyspiesza gojenie się ran. Wewnętrznie działa ściągająco, powlekająco i regenerująco, dlatego stosowany jest w schorzeniach błony śluzowej żołądka i jelit.